urbanus

urbanus
urbānus, a, um, adj. [urbs], of or belonging to the city or town, city-, town- (opp. rusticus; cf.: urbicus, oppidanus).
I.
Lit.
A.
Adj.:

nostri majores non sine causā praeponebant rusticos Romanos urbanis,

Varr. R. R. 2, praef. §

1: rustica et urbana vita,

id. ib. 3, 1, 1:

vita (opp. rustica),

Quint. 2, 4, 24; cf. Ter. Ad. 1, 1, 17:

urbani assidui cives, quos scurras vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 165:

scurra,

id. Most. 1, 1, 14:

leges,

id. Rud. 4, 3, 85:

tribus,

Cic. de Or. 1, 9, 38:

praetor,

Caes. B. C. 3, 20:

plebes,

Sall. C. 37, 4:

servitia,

id. ib. 24, 4:

exercitus,

Liv. 27, 3, 9:

administratio rei publicae (opp. provincialis),

Cic. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

res,

Plaut. Cas. 1, 13; Caes. B. G. 7, 6:

motus,

id. ib. 7, 1:

luxus,

Tac. A. 2, 44: praedia, land and houses, all land covered by buildings (v. praedium), Dig. 50, 16, 198; 8, 1, 1; cf. ib. 8, tit. 2:

fundus,

Cato, R. R. 8, 2:

rus,

Just. 31, 2:

cohortes,

Dig. 25, 1, 8, § 9.—
2.
Subst.: urbā-nus, i, m., an inhabitant of a city, a city man, citizen:

urbani fiunt rustici,

Plaut. Merc. 4, 3, 15 sq.:

omnes urbani, rustici,

Cic. Fin. 2, 23, 77:

sermo omnis non modo urbanorum, sed etiam rusticorum,

id. Or. 24, 81:

otiosi,

Liv. 5, 20, 6:

obrepere urbanis,

Plin. Ep. 9, 20, 2.—
B.
Esp., devoted to the city, fond of city life:

diligere secessum, quem tu nimis urbanus es, nisi concupiscis,

Plin. Ep. 2, 17, 29.—
II.
Transf., in the city fashion, in the city style, citizenlike, both in a good and a bad sense.
A.
In a good sense.
1.
Polished, refined, cultivated, courteous, affable, urbane (syn.:

comis, humanus): hominem non solum sapientem, verum etiam, ut nunc loquimur urbanum,

Cic. Fam. 3, 8, 3; cf. Quint. 8, 3, 34 sq.; so Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17.—
b.
Transf., of plants, improved, cultivated, ornamental: sunt arborum quaedam urbaniores, quas his placet nominibus distinguere. Hae mites, quae fructu atque aliqua dote umbrarumve officio humaniusjuvant, non improbe dicantur urbanae. Plin. 16, 19, 32, § 78:

acanthi topiariae et urbanae herbae,

id. 22, 22, 34, § 76.—
2.
Of speech.
a.
In gen., refined, polished, elegant. nice, choice:

in vocibus nostrorum oratorum recinit quiddam et resonat urbanius,

Cic. Brut. 46, 171:

genus dicendi,

Quint. 2, 8, 4:

os facile, explanatum, jucundum, urbanum, id est, in quo nulla neque rusticitas neque peregrinitas resonet,

id. 11, 3, 30:

distinctior et urbanior et altior Cicero,

Tac. Or. 18.—
b.
In [p. 1935] partic., of wit, witty, humorous, facetious: urbanus homo erit, cujus multa bene dicta responsaque erunt: et qui in sermonibus, circulis, conviviis, item in contionibus, omni denique loco ridicule commodeque dicet, Domit. Mars. ap. Quint. 6, 3, 105:

dictum per se urbanum,

id. 6, 3, 54:

circumfertur Marcii Philippi velut urbanissimum factum atque dictum,

Col. 8, 16, 3:

qui est in isto genere urbanissimus,

Cic. Cael. 15, 36:

Romani veteres atque urbani sales,

id. Fam. 9, 15, 2:

homines lauti et urbani,

id. Verr. 2, 1, 6, § 17:

hic tibi comis et urbanus liberque videtur,

witty, clever, Hor. S. 1, 4, 90:

urbanus coepit haberi,

id. Ep. 1, 15, 27:

in senatu dicax et urbanus et bellus,

Plin. Ep. 4, 25, 3:

urbanos qui illa censuerunt dicam an miseros? Dicerem urbanos, si senatum deceret urbanitas,

id. ib. 8, 6, 3.—
B.
In a bad sense, bold, forward, impudent:

frontis ad urbanae descendi praemia,

Hor. Ep. 1, 9, 11:

audacia,

Cic. Prov. Cons. 4, 8.— Adv.: urbānē (acc. to II. A.).
1.
Courteously, civilly, affably, politely, urbanely:

severe et graviter et prisce agere, an remisse ac leniter et urbane,

Cic. Cael. 14, 33:

urbanius agere,

id. ib. 15, 36: urbanissime et prudentissime adjuvit, Treb. Gallien. 14.—More freq.,
2.
Of speech, wittily, acutely, elegantly, happily:

aliquem facete et urbane ridere,

Cic. Fin. 1, 11, 39:

bene et urbane dicere,

Quint. 6, 3, 42; 5, 7, 26; 6, 1, 46 al.:

interrogare,

id. 11, 3, 126:

emendare,

id. 8, 3, 54:

urbanius elabi,

id. 2, 11, 2:

urbanissime respondere,

Gell. 15, 5, 3.

Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. . 2011.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • Urbanus — Urbanus …   Wikipédia en Français

  • Urbanus — ist der Name eines römisches Gegenkaisers (271/2) zu der Herrschaftszeit Kaiser Aurelians, der nur bei Zosimos erwähnt wird, Urbanus (Kaiser) eines katholischen Heiligen, siehe Urbanus (Heiliger) der Biere der Brauerei Brauhaus Pfaffenhofen des… …   Deutsch Wikipedia

  • URBANUS VI — URBANUS VI. nomine Bartholomaeus Pregnanus, Neapoli oriundus, ab Italis, ut Romae Papam haberent, Gregorio XI. surrogatus est, clamantibus: Volemo un Papae Romano, o vero italiano, et Cardinalibus congregatis minantibus, multis lignis congestis,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • URBANUS I — URBANUS I. Episcopus Roman. post Calixtum I. A. C. 224. gente Romanus; saepius proscriptus, tandemque sub Severo Imperatore captus, pertulit liventis verbera plumbi, et iussus Marti tura dare, in facies Deorum expuit: proin securi percussus A. C …   Hofmann J. Lexicon universale

  • URBANUS II — URBANUS II. dictus Odo, Gallus, successor Victoris III. A. C. 1088. tempore schismatis, cui Antipapa Gilbertus ansam praebuit. Ab huius factione, urbe pulsus in Galliam se recepit, ubi varia celebravit concilia: Claromonte imprimis, ad… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • URBANUS IV — URBANUS IV. Trecensis, nomine Iacohus Pantaleo, obscurô genere natus, successit Alexandro IV. A. C. 1261. Crucem contra Manfredum, qui se Siciliae Regem fecerat, Pontificibus infestum, sumi iussit. Dein Orvetum secedens, Carolum Comitem… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • URBANUS V — URBANUS V. Gallus, nomine Guiliel. Grisacus, filius Grimoardi. Successit Innocentio VI. A. C. 1362. Avenione, ubi tum sedes erat. barvabam Mediolani tyranum, aliosque Italiae Magnates, in subditos acriter saevientes, armis compescuit. Hinc in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Urbanus — Pour l artiste belge et l usurpateur romain, voir Urbanus (artiste) et Urbanus (usurpateur) …   Wikipédia en Français

  • Urbanus — For the popes, see Pope Urban. For the skipper butterfly genus, see Urbanus (butterfly). For 3rd century Roman usurper, see Urbanus (Roman usurper). Urbain Servranckx (June 7, 1949, Schepdaal, Belgium), also known as Urbain and Urbanus van Anus,… …   Wikipedia

  • Urbanus I, S.S. (15-16) — 15 16S. S. Urbanus I. Pp. et. Soc. M. M. (25. al. 19. Mai). Der hl. Papst Urbanus I. regierte die Kirche Gottes vom J. 222 bis 230, etwa 7 1/2 Jahre lang. Er soll ein Römer von vornehmer Abkunft gewesen sein. Das Mart Rom. bemerkt, daß durch… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Urbanus, S.S. (13) — 13S. S. Urbanus (Urbasus) et 79 Soc. M. M. (18. Mai al. 5. Sept.) Diese hhl. Martyrer, von welchen außer dem hl. Urbanus nur Menedemus und Theodorus mit Namen bekannt sind, starben für den Glauben an Jesus, den Sohn Gottes, unter dem arianischen… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”